Orawska Droga do Polski: Walka, Determinacja, Jedność

To hasło odnosi się do trudnej drogi, jaką przebyła Orawa, aby stać się integralną częścią niepodległej Polski.

Eugeniusz Romer: Architekt Polskich Granic

Eugeniusz Romer to postać niezwykle istotna dla historii Polski, zwłaszcza w kontekście powojennego kształtowania się granic i trudnych decyzji podjętych na konferencji pokojowej w Paryżu po pierwszej wojnie światowej. Jego początkowe „zapomnienie” o Orawie i Spiszu podczas rysowania granic odrodzonej Polski może być widziane w kontekście trudnych warunków tamtego czasu, zawiłych negocjacji i politycznych kompromisów. Niemniej jednak, Romer szybko zaangażował się w prace mające na celu umożliwienie polskim góralom zjednoczenia z rodakami w niepodległym państwie.

Aktywna rola na konferencji pokojowej w Paryżu świadczy o jego zaangażowaniu i oddaniu sprawie polskiej. Współpraca z ks. Ferdynandem Machayem, którego poznał w stolicy Francji, dodaje głębi jego wspomnieniom z tego czasu. Ks. Machay również był świadkiem i uczestnikiem ważnych wydarzeń tamtego okresu, co sprawia, że ich relacje stanowią cenny zapis tamtego czasu.

Eugeniusz Romer, poprzez swoją pracę i zaangażowanie, przyczynił się do kształtowania nowoczesnej Polski, pomimo trudności i wyzwań związanych z ustalaniem granic i geopolitycznymi realiami tamtego okresu. Jego historia stanowi ważny fragment polskiego dziedzictwa, który warto pielęgnować i przypominać sobie o nim w kontekście narodowej historii.

Duma Orawy – Dąbrowski Maszerujący

W listopadzie 1918 r. na prośbę Orawian por. Tadeusz Dąbrowski przyprowadził do Jabłonki polskich żołnierzy. Jego rola w wydarzeniach niepodległościowych była istotna, a przyjęte postulaty zainicjowały proces przyłączenia Orawy do Polski. Dąbrowski, urodzony w Tarnowie, prawnik z wykształcenia, zagrażany przez węgierską administrację, zorganizował wojsko, wkraczając na Orawę. Otrzymał wsparcie prezesa Organizacji Narodowej w Nowym Targu, Jana Bednarskiego. Po powitaniu w Jabłonce, Dąbrowski i jego oddział zyskali entuzjastyczne przyjęcie mieszkańców Orawy, a wiele miejscowości jednomyślnie przyłączyło się do Polski.

Po wycofaniu się z Orawy wskutek intrygi dyplomatycznej, Dąbrowski wrócił do życia cywilnego. W okresie międzywojennym pełnił różne funkcje społeczne, pracując jako adwokat i zaangażowując się w lokalne inicjatywy. Niemiecka okupacja przyniosła mu tragiczny los – aresztowany, trafił do Auschwitz, gdzie zginął w 1942 r.

Historia Tadeusza Dąbrowskiego ukazuje nie tylko jego wkład w wydarzenia z 1918 r., lecz także dramatyczne konsekwencje, jakie go spotkały w okresie II wojny światowej.

.

W służbie Polski – Praca Księży Sikorów

Bracia Sikorowie, zwłaszcza Eugeniusz odegrali kluczową rolę w utrzymaniu polskiego dziedzictwa na Orawie przed, w trakcie i po I wojnie światowej. Organizując misje święte w 1913 roku, umożliwili mieszkańcom Jabłonki pierwszy raz od dłuższego czasu wysłuchanie kazania w języku polskim. Ich aktywność w propagowaniu polskiego języka i kultury na Orawie przejawiała się także poprzez wspieranie Towarzystwa Miłośników Języka Polskiego oraz udział w Dniu Spisko-Orawskim w Zakopanem w 1914 roku. Bracia byli nie tylko duszpasterzami, ale także budowniczymi polskiego ducha na Orawie, kształtując więzi społeczne i edukacyjne, które przetrwały próby czasu.

.

Szlachetna Orawa, gdzie góry śpiewają, a serca biją polsko

Polscy działacze narodowi z Orawy, jak Aleksander Matonog i Eugeniusz Stercula, w kampanii na przełomie XIX i XX wieku promowali lojalność Górali wobec Węgrów. Artykuły, np. w „Vasárnapi Ujság” z 1913 roku, przedstawiały Górali jako uciskaną grupę z silnym związkiem z polską kulturą. Podczas rewolucji w 1848 roku Górale wykazywali lojalność, śpiewając patriotyczne pieśni o Lajosie Kossucie.

Artykuły eksponowały trudności Górali utrzymania tożsamości w warunkach wieloetnicznego Królestwa Węgier. Konflikty związane z językiem, edukacją i dialektem góralskim podkreślały dylematy narodowościowe. Górale byli rozdarcie między wpływami polskimi a słowackimi, stając przed wyborem: pozostać Polakami czy przyjąć tożsamość słowacką.

Kampania kwestionowała rząd węgierski, pytając, czy wspierać lojalną grupę etniczną czy pozwolić na ewentualne przyłączenie się do narodu aspirującego do niepodległości spod węgierskiego panowania. Działacze narodowi chcieli zwrócić uwagę społeczeństwa na trudności Górali w kontekście narodowym i ich pragnienie utrzymania polskiej tożsamości.”

.

Opowieść o Miłości i Nowych Początkach w Orawskiej Wsi

„Jesień 1918 roku na wsi toczyła się pod znakiem codziennych prac polowych. Marysia, oczekując powrotu chłopców z wojny, marzyła o nowych możliwościach w mieście. Jednak wieść o rozpadzie Monarchii i utworzeniu państwa słowacko-czeskiego zmieniła perspektywy. W świecie, gdzie wszyscy rozumieli się w swojej gwarze, pojawiły się trudności związane z językiem urzędowym. Decyzje polityczne sprawiły, że granice zmieniły się, a kampania plebiscytowa przyniosła zamieszanie.

Marysia, pozostając w domu, wspierała braci na różne sposoby. Podczas plebiscytu przekazywała ulotki od brata Wendelina, propagujące polskość. W 1920 r. granice Polski i Czechosłowacji zostały ustalone, co sprawiło, że Jabłonka znalazła się w Polsce. Jednak brat Pauliny pozostał za granicą. Wendelin wrócił, gospodarując z rodzicami w trudnych warunkach. Maria, początkowo zgorzkniała z powodu ograniczeń, odmieniła swoje życie, poznając Jana Migdała. Po ślubie zamieszkała w światłym środowisku, pełnym wiary. Choć nie miała własnych dzieci, otaczała opieką bratanków i bratanice. Los uśmiechnął się do niej, gdy miała szansę na nowe życie w ziemie zachodnie, gdzie pomogła rodzeństwu osiedlić się.

.